50 keer goed nieuws over dieren en de eiwittransitie
Er ging in 2025 ook heel veel goed.
Er blijft op mijn werkgebied genoeg te doen. Zo schreef demissionair minister van Landbouw Femke Wiersma (BBB) dit jaar regels voor een ‘dierwaardige’ veehouderij die ik nauwelijks dierwaardig kan noemen. In juni besteedde ik daar een nieuwsbrief aan. Terwijl dierwaardige boeren geen vergunning van hun provincie kunnen krijgen, subsidieert het Rijk nog volop technologische innovaties die de intensieve veehouderij in stand houden. Ook daar schreef ik een nieuwsbrief over.
In Europa noch Nederland werden in 2025 echt grote stappen gezet in de eiwittransitie. Europeanen halen gemiddeld 52 procent van hun eiwit uit vlees en zuivel, 24 procent uit granen, 5 procent uit groenten, 4 procent uit eieren en 2 procent uit bonen, erwten en andere peulvruchten. Recent geactualiseerde voedingsrichtlijnen in Denemarken, Duitsland en Nederland adviseren om veel meer groenten en peulvruchten te eten. Maar de Eurocommissaris voor Landbouw, Christophe Hansen (EVP), wil ‘niet gaan bepalen wie wat moet eten.’
Wel besteedt de EU maar liefst 1.200 keer meer subsidie aan productie, innovatie en promotie van dierlijke producten dan aan plantaardige en technologische alternatieven. Het Europees Parlement stemde dit jaar bij meerderheid in met een verbod op het gebruik van benamingen als ‘burger’ en ‘schnitzel’ voor plantaardige vleesvervangers. (De Europarlementariërs van BBB en SGP stemden voor. De PVV’ers onthielden zich van stemming. Alle andere Nederlanders stemden tegen.)
Het Hongaarse parlement stemde voor een verbod op kweekvlees. Daarmee zou Hongarije na Italië het tweede land in de EU worden dat deze diervriendelijkere manier om vlees te produceren weert, ook al is het in Amerika, Australië, Israël en Singapore al veilig bevonden. Vorige week liet een Britse investeerder weten dat Meatable, één van de twee Nederlandse kweekvleesbedrijven, wordt ontbonden vanwege tegenvallende financiële resultaten.
Gelukkig ging er in 2025 ook heel veel wél goed. Daar heb ik, net als vorig jaar, een lijstje van bijgehouden.
Dieren in het wild
Dankzij een amendement van Ines Kostić (PvdD) op de begroting van het ministerie van Landbouw kwam er 900.000 euro per jaar bij voor de opvang van wilde dieren. Voor de Rijksoverheid geen groot bedrag, maar voor de 65 wildopvangcentra in Nederland, die goeddeels afhankelijk zijn van giften en vrijwilligers, een enorme aanwinst.
Er is een vaccin ontwikkeld tegen het dodelijke elephant endotheliotropic herpesvirus (EEHV). Eén op de vijf Aziatische olifanten geboren in dierentuinen overlijdt aan EEHV. Ook in het wild sterven meestal jonge olifanten door dit virus. De resultaten van de eerste vaccinaties in Nederland en het Verenigd Koninkrijk zijn zeer bemoedigend.
Een rewilding project zet wilde paarden en runderen uit in Spanje, wat ook de weerbaarheid tegen bosbranden ten goede komt. Lees er meer over bij Rewilding Spain.
De otter stierf eind vorige eeuw bijna uit in het Verenigd Koninkrijk, maar heeft dankzij beleid om de waterkwaliteit te verbeteren een comeback gemaakt. Meer in The Guardian.
Het gaat goed met de krokodil in Florida. De reden? Warm koelwater van een nabijgelegen kerncentrale. Meer bij bioGraphic.
De Democratische Republiek Congo verbood de vangst, verkoop, transport en bezit van de wilde grijze roodstaartpapegaai, een bedreigde diersoort.
IFAW redde en verzorgde dieren na cycloon Dikeledi in Madagaskar, na orkaan Alfred in Australië, na orkaan Erick in Mexico, na bosbranden in Californië en Griekenland, en na orkaan Melissa in Jamaica.
Veehouderij
Partijen in de Tweede Kamer stemmen steeds diervriendelijker, blijkt uit een analyse van Dier&Recht.
Uit de Dierenkieswijzer die de Dierenbescherming en Dierencoalitie maakten voor de Tweede Kamerverkiezingen bleek grote steun onder de bevolking en van politieke partijen voor een dierwaardige veehouderij.
72 procent van de VVD-leden steunden een totaalverbod op het onverdoofd slachten van dieren. De partij wilde eerder een uitzondering laten bestaan voor religieuze slacht.
Het gebruik van stroomstootapparatuur in de veehouderij wordt op 1 januari verboden. Varkens in Nood heeft zich hier zes jaar lang voor ingezet.
Polen, nu nog de tweede bontproducent ter wereld na China, verbiedt met onmiddellijke ingang het opstarten van nieuwe bontfokkerijen en verplicht alle bontfokkers om binnen tien jaar te stoppen.
Zwitserland verbiedt de import van bont.
Slovenië verbiedt het onverdoofd castreren van biggen.
Ohio verbiedt kraamkooien in de varkenshouderij. Het is de tiende staat van Amerika waar kraamkooien aan banden worden gelegd.
Dankzij het Shrimp Welfare Project worden naar schatting 4 miljard garnalen in Azië jaarlijks voor de slacht elektrisch bedwelmd.
Mexico-Stad verbood het mishandelen en doden van stieren tijdens stierengevechten. De Mexicaanse staat Michoacán verbood stierenvechten helemaal.
Stierenvechten was in Colombia al verboden. Een uitzondering voor andere stierenfeesten is door het Constitutionele Hof ongrondwettelijk verklaard. Daarmee komt in 2027 een einde aan alle stieren- én hanengevechten.
Retail
21 procent van het voedsel dat we kopen is inmiddels duurzaam, blijkt uit een monitor van de Wageningen Universiteit. 14 procent van de verkopen heeft een topkeurmerk, zoals 3 sterren van Beter Leven, Demeter of Fairtrade.
Albert Heijn introduceerde 15 nieuwe hybride vlees- zuivelproducten, waaronder hamburgers en gehakt verrijkt met suikerbietvezel en een zuiveldrank verrijkt met veldbonen.
Jumbo introduceerde als eerste landelijke supermarktketen drie plantaardige yoghurtvarianten gemaakt van Nederlandse soja.
Jumbo brengt alle zuivel onder het On the way to PlanetProof-keurmerk.
Drie supermarkten stopten met de verkoop van makreel. Volgens het MSC-keurmerk en wetenschappelijk onderzoek moet de makreelvangst met 70 procent afnemen om te voorkomen dat de soort uitsterft.
België voert een Beter voor Dieren-keurmerk in, vergelijkbaar met Beter Leven in Nederland.
De Edeka-groep, de grootste supermarktketen van Duitsland, verkoopt vanaf 2030 alleen nog pluimveevlees van boerderijen met buitenuitloop.
Bijna alle slachthuizen in de toeleveringsketen van Edeka werken al met CO₂- in plaats van elektrische waterbadbedwelming voor pluimvee. Doel is om in 2027 helemaal geen elektrocutiebaden meer te gebruiken. Een risico van deze methode is dat de dieren niet (helemaal) het bewustzijn verliezen en óf verdrinken in het gloeiendhete water óf bij bewustzijn worden geslacht.
Aldi Süd stopt met de verkoop van verswaren uit de laagste dierenwelzijnscategorie.
De Britse supermarktketen Waitrose verkoopt vanaf 2027 alleen nog vlees van varkens die buiten kunnen lopen.
Eiwittransitie
In Nederland nam de verkoop van plantaardige vlees- en zuivelvervangers dit jaar iets af, maar in Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje namen de verkopen toe, in Spanje zelfs met 10 procent.
Braziliaanse en Duitse wetenschappers maakten een nieuwe vleesvervanger met zonnebloemmeel.
De gemeente Apeldoorn geeft 100 procent subsidie op initiatieven die het plantaardige voedselaanbod in de zorg vergroten.
Twaalf grote werkgevers in Amsterdam, waaronder de gemeente zelf, spraken af om binnen vijf jaar minstens 60 procent plantaardige eiwitten aan te bieden in hun bedrijfscatering en -kantines. (De Gezondheidsraad adviseert een 60/40-verhouding van plantaardige ten opzichte van dierlijke eiwitconsumptie. De meeste Nederlanders eten nu juist bijna 60 procent dierlijk en maar 40 procent plantaardig.)
North Sea Farmers oogstten hun eerste zeewier tussen een windpark op de Noordzee.
De Europese Commissie stelde een verduidelijking van de regels voor genetische modificatie voor. Als genetische modificatie in het productieproces wordt toegepast maar niet in het eindproduct belandt, valt het niet onder de (strenge) Europese voedselregels voor genetisch gemodificeerde organismen. Gelukkig, want dit is hoe precisiefermentatie werkt. Met genetisch gemodificeerde bacteriën en schimmels kan kaas en melk worden gemaakt zonder koeien.
Pensioenfonds ABP en Invest-NL investeerden 32,5 miljoen euro in Vivici, een Nederlandse producent van gefermenteerde eiwitten. In vergelijking met koemelk stoot Vivici 68 procent minder CO₂ uit, gebruikt het 86 procent minder water — en natuurlijk geen koeien.
Vivici kreeg goedkeuring om het eiwit in Amerika op de markt te brengen.
Those Vegan Cowboys kregen in Amerika ook toestemming en willen daar in 2026 de markt op. De NOS ging bij ze langs.
Bel, één van de grootste zuivelbedrijven ter wereld met een jaaromzet van 3,6 miljard, zet vol in op innovatieve fermentatie om in 2050 klimaatneutraal te zijn. In plaats van nieuwe producten met gefermenteerde eiwitten op de markt te brengen, wil Bel — bekend van merken zoals Babybel en Boursin — het in bestaande producten toepassen.
De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) gaf groen licht voor het gefermenteerde eiwit van The Protein Brewery. Het bedrijf uit Breda wacht nu op goedkeuring van de Europese Commissie en de lidstaten om het eiwit op de markt te brengen.
Dankzij een motie in de Tweede Kamer van Wim Meulenkamp (VVD) en Laura Bromet (GL-PvdA) zijn proeverijen met producten uit innovatieve fermentatie toegestaan.
De Britse overheid stelde richtlijnen op voor proeverijen met kweekvlees.
De Biotechnology Fermentation Factory opende in Ede, op het terrein van wat vroeger het Nederlands Instituut voor Zuivelonderzoek (NIZO) heette. Start-ups en scale-ups kunnen hier, met steun van de provincie en het Nationaal Groeifonds, gebruik maken van gedeelde faciliteiten en ondersteuning om hun innovaties op de markt te brengen.
Cellulaire Agricultuur Nederland en Mosa Meat openden een soortgelijke faciliteit voor kweekvlees in Maastricht: Cultivate at Scale.
Mosa Meat haalde 15 miljoen euro op en diende een aanvraag in bij de Europese voedselautoriteit EFSA voor goedkeuring van gekweekt rundervet als novel food. Hiermee zou het plantaardige vleesvervangers een sappigere smaak kunnen geven.
De eerste kweekvleesboerderij ter wereld verschijnt, met steun van de provincie, in Zuid-Holland. RespectFarms wil hiermee laten zien dat en hoe de productie van kweekvlees goed mogelijk is binnen de bestaande veehouderij.
Meatly verkoopt in Engeland gekweekt kippenvlees als honden- en kattenvoer.
Vow kreeg in Australië toestemming om gekweekte kwartel (een soort fazant die in Oost-Azië wordt gegeten) op de markt te brengen.
Parima, een Frans bedrijf, kreeg in Singapore toestemming om gekweekt kippenvlees te verkopen.
Mission Barn kreeg in Amerika toestemming om gekweekt varkensvet op de markt te brengen. Het wordt toegevoegd aan plantaardige bacon en gehaktballen.
Wildtype kreeg in Amerika toestemming om gekweekt zalmvlees op de markt te brengen. De staat Texas verbood in juni de verkoop van alle kweekvlees. Wildtype vecht dit verbod bij de rechter aan.