Voorstel van Liberaal Groen besproken in de Tweede Kamer

‘Dit soort initiatieven hebben we echt nodig in de agrarische sector.’

Tweede Kamerlid Thom van Campen vraagt minister van Landbouw Piet Adema om een reactie op het onderzoek van Liberaal Groen, 31 januari

‘Dit soort initiatieven hebben we echt nodig in de agrarische sector.’ Minister van Landbouw Piet Adema (ChristenUnie) reageerde donderdag positief op de voorstellen van Liberaal Groen voor een afrekenbare stoffenbalans. VVD-Kamerlid Thom van Campen had hem ons onderzoek een dag eerder aangeboden.

De Tweede Kamer vergaderde woensdag en donderdag over de begroting van Adema en minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal (VVD). Van Campen herhaalde tijdens de eerste termijn van de begrotingsbehandeling zijn pleidooi voor een afrekenbare stoffenbalans, ‘waarmee we van middel- naar doelvoorschriften gaan.’

Ik heb ook gepleit voor het openstellen van de innovatieregelingen, omdat het de VVD niet uitmaakt hoe een boer zorgt voor een schone bodem, schoon water en schone lucht.

Boeren kennen hun bedrijf en hun omgeving het best. Veel agrarische ondernemers zijn volgens Van Campen al druk bezig om te verduurzamen:

Of dat nu melkveehouders zijn die een spilfunctie innemen in een gebiedsproces of een zaadveredelingsbedrijf dat over de hele wereld actief werkt aan uitgangsmateriaal met een minimale voetafdruk, het is een vindingrijkheid waar de overheid nooit aan zal kunnen tippen en die zij nooit zal kunnen bijbenen. Maar die overheid zal daarvoor wel de juiste randvoorwaarden moeten scheppen.

Nu rekent de overheid met gemiddelde emissiefactoren voor stalsystemen. Een boer die een emissiearme vloer of luchtwasser beter schoonhoudt of onderhoudt, en daardoor zijn of haar uitstoot van ammoniak en methaan verder reduceert, wordt daarvoor niet beloond. Noch wordt door de boer die door slecht management meer uitstoot, daarvoor aangeslagen.

Er gelden landelijke bemestingsnormen, weliswaar onderverdeeld naar grondsoort en gewas, maar het is haast niet te doen om die verder te verfijnen op basis van lokale bodemvruchtbaarheid en waterkwaliteit. Terwijl we — in ieder geval in de VVD — naar precisiebemesting willen. Dat is beter voor de gewassen en voorkomt uitspoeling van nitraat naar het water. Het afvangen en bewerken van dierlijke mest, om biogas en kunstmestvervangers van te maken, stuit op (Europese) regelgeving.

De VVD wil dat boeren worden afgerekend op hun daadwerkelijke emissies van bijvoorbeeld ammoniak (stikstof) en nutriëntenverliezen naar bodem en water. Ook pleitte de partij vorig jaar in het verkiezingsprogramma voor een vorm van emissiebeprijzing naar het voorbeeld van het Europese emissiehandelssysteem (ETS). Dan loont het om (sneller) te verduurzamen. Liberaal Groen heeft daar de afgelopen maanden een voorstel voor uitgewerkt.

Daarbij konden we putten uit de inhoudelijke kennis en praktijkervaring die het VVD-netwerk Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) rijk is. Thom van Gerwe, één van mijn collega’s in Team Voedsel, en Marcel van Haren, de secretaris van het netwerk-LNV, mochten het eindverslag, Afrekenbare stoffenbalans: Ondernemerschap voor een duurzame landbouw, woensdag overhandigen aan Van Campen aan de minister.

Adema ging de volgende dag inhoudelijk op het onderwerp in:

Ik vond dat een interessante gedachte, want dan kan elke boer op basis van zijn eigen bedrijfsvoering kijken: waar sta ik en waar kan ik naartoe werken? En lukt het hem niet, dan wordt hij ervoor aangeslagen. Dat zien we natuurlijk vanzelfsprekend al in de industrie. Nou, dat zal ook hier een prachtig systeem zijn. En dan gaat het juist over het ondernemerschap van de boer om op die manier te kunnen voldoen aan de doelen.

Hij waarschuwde wel: we moeten zo’n systeem niet opzetten zonder gelijktijdig regels voor boeren weg te nemen.

Op het moment dat je die generieke maatregelen hebt en je het systeem zou invoeren mét die generieke maatregelen, wordt de boer dubbel aangeslagen. […] Wij kunnen niet zomaar een emissiesysteem gaan introduceren zonder dat de boeren de ruimte krijgen om daar ook op hun eigen manier invulling aan te geven.

Dat kunnen we deels in Nederland zelf doen, bijvoorbeeld door dier- en fosfaatrechten om te zetten in emissierechten en de verlening van natuurvergunningen te vereenvoudigen. Deels is hervorming op Europees niveau nodig, bijvoorbeeld om stikstof gewonnen uit dierlijke mest (‘Renure’) als kunstmestvervanger toe te staan. En we zijn afhankelijk van of en hoe de EU CO₂ in de landbouw wilt beprijzen. De verwachting is dat de Europese Commissie in 2026 met voorstellen komt.

De details vind je in ons onderzoek. Een fragment uit de toespraak van Van Campen staat op de website van Liberaal Groen.